UMUT
USTA

Direncin kelime anlamı, birşeye karşı gösterilen zorluktur. Devre elemanı olan dirençte devrede akıma karşı bir zorluk göstererek akım sınırlaması yapar. Elektrik enerjisi direnç üzerinde ısıya dönüşerek harcanır. 

Direncin birimi ''Ohm'' 'dur. Ohm 'un ast katları; pikoohm, nanoohm, mikroohm, miliohm, üst katları ise; kiloohm, megaohm ve gigaohm 'dur. 

 

Dirençler devrelerde;

Devreden geçen akımı sınırlayarak belli bir değerde tutmak,

Devreyi yüksek akımdankorumak

Yük (alıcı) görevi yapmak

 

 

Yapıldıkları Maddeye Göre Direnç Çeşitleri

 

Karbon Karışımlı Dirençler:

Bu tip dirençler toz halindeki karbonun dolgu maddesi ve reçineli tutkal ile karışımından üretilir. Karbon dirençler tolerans oranları yüksek olan ve değerleri direnç eskidikçe değişebilen dirençlerdir. 

Karbon dirençler büyük değerli dirençlerin yapılmasına uygundur. Karbon dirençler küçük akımlı devrelerde kullanılır ve güçleri 1/10 W ile 5 W arasında değişmektedir. Karbon dirençlerin değerleri renk koduyla kodlanmıştır.

Film Dirençler (İnce Tabakalı Dirençler):

Film dirençler elektrik akımına karşı direnç gösteren bir maddenin, seramik bir çubuğun etrafına kaplanmasıyla elde edilen dirençlerdir. Film dirençlerin; karbon film dirençler, metal film dirençler, metal oksit film dirençler, metal cam karışımı film dirençler ve cermet (seramik-metal) film dirençler gibi çeşitleri bulunmaktadır. 

Film dirençlerin tolerans (hata) oranları %1-2 gibi çok küçük değerlerdir. Düşük tolerans değerleri ve yük altındaki yüksek kararlılıkları nedeniyle film dirençler hassas yapılı elektronik devrelerde sıklıkla tercih edilir.

Tel Sarımlı (Taş) Dirençler:

Taş dirençler; krom-nikel, nikel-gümüş, konstantan, tungsten, manganin vb. Maddelerden üretilmiş tellerin porselen, bakalit, amyant gibi ısıya dayanıklı olan bir madde üzerine sarılması ile üretilen dirençlerdir. Taş dirençler büyük güçlüdürler, bu nedenle de yüksek akım çeken devrelerde kullanılmaları uygundur. Aynı sebepten dolayı taş dirençlerin yaydıkları ısı da yüksek olacağından devre üzerinde bu tip dirençlerin yakınına elektrolitik kondansatör, diyot, transistör, entegre vb. ısıdan çabuk etkilenen elemanlar monte edilmemelidir.  

Taş dirençler küçük değerli dirençlerin yapılması için uygundur. Taş dirençlerin değerleri gövdeklerinde yazılıdır ve güçleri  2 W ile 225 W arasındadır.

 

 

 

 

 

 

Direnç hesaplama

Dirençlerin değerleri üzerlerinde yazılı olarak ya da renk kodlarıyla belirtilir.

Üzerinde yazılı olarak belirtilen dirençlerde 1000 ohmdan küçük değerli dirençlerde R, 1 kiloohm ile 999 kiliohm arasında K, 1 megaohm ile 999 megaohm arasında M harfi ondalıklı sayılardaki virgül gibi kullanılmaktadır.

Bu şekildeki belirtmelerde tolerans değerleri ise yine harflerle kodlanır. ( B=%0.1 , C=%0.25,  D=%0.5,  F=%1, G=%2, J=%5, K=%10, M=%20, N=%30)

Dirençlerin renk kodlarıyla ile belirtildiği durumda ise 3 bantlı kodlama, 4 bantlı kodlama ve 5 bantlı kodlama yöntemi uygulanmakadır.

3 bantlı kodlamada 1. ve 2. bant sayı 3. bant ise çarpan yani sayıların yanına eklenecek 0 sayısıdır. Direnç üzerinde 4. renk bandı olmadığından toleransı %20 kabul edilir.

4 bantlı kodlamada ilk 3 bant aynı 3 bantlı kodlamada olduğu gibidir. 4. bant ise tolerans değerine karşılık gelir.

5 bantlı kodlama için ise ilk 3 bant 3 sayı değeri, 4. bant çarpan, 5. bant da tolerans değerini belirtir. Renklere göre değer karşılıkları aşağıdaki tabloda belirtildiği gibidir.

Tolerans: Tam olarak istenen değerlerde direnç üretmek zor olduğundan dirençlerin değerlerinde belli bir hata payı vardır. Bu değere tolerans denir. Piyasadaki dirençlerin toleransı %0.05 ile %20 arasında değişmektedir. Direncin toleransı ne kadar düşük ise kararlılığı da o kadar yüksek olur. Bu yüzden özellikle hassas devrelerde düşük toleranslı dirençler tercih edilir.

 

 

Potansiyometre (Pot) Nedir :

 

Devre direncinin çok sik degistirilmesi gerektigi yerlerde kullanilirlar. Direnç degerinin degisimi el ile degistirilmeye müsait ince ayar çubugu sayesinde yapilir. Düsük güce sahip olup elektronik devrelerde kullanimi uygundur. Genellikle cihazlarin ön paneline monte edilirler. 

Trimpotlar :

Devre direncinin bir veya birkaç defa ayarlandiktan sonra bu ayar degerinde sabit birakildigi yerlerde kullanilan dirençlerdir. Ince uçlu tornavida ile ayar yapilir. Düsük güce sahiptirler ve bu bakimdan elektronik devrelerde kullanimi uygundur.

 

                                                                                

Reostalar :

Bu tip ayarli direncin trimpotlar ve potansiyometrelerden ayrilan en büyük özelligi yüksek güçlü devrelerde kullanilabilmesidir. Dolayisiyla üzerlerinden büyük akim geçebilir. Direnç ayari el ile yapilir, ayar yapilan ucu tel üzerinde hareket ederek istenilen degere sahip direnç elde edilir. Ayrica reostalarin ebatlari trimpot ve potansiyometrelere göre oldukça büyüktür.